bouwen met afval als grondstof
Op de weilanden van boer Damman, waar in 1961 het natuur- en educatiepark de Nooterhof werd aangelegd, liggen sinds 2009 maar liefst 7.000 lege wijn- en bierflessen, 6.000 blikjes en zo’n 1.000 auto- en traktorbanden én een duurzame visie uit 1970 van Mike Reynolds; een earthship.
Over de hele wereld staan Earthships, waarvan de eerste in 2008 in de Benelux werd gebouwd. In 2009 is het eerste Earthship in Nederland in en uit de grond van de Nooterhof in Zwolle verrezen. Dit Earthship werd aan de stad Zwolle geschonken door woningbouwvereniging SWZ, ter ere van hun 100-jarig bestaan. Mike Reynolds hielp, samen met een team van vrijwilligers, zelf mee aan de bouw van dit earthship, waar 7.000 lege wijn- en bierflessen, 6.000 blikjes en zo’n 1.000 autobanden in werden verwerkt. Op de wanden aan de binnen- en buitenkant van het Earthship zijn kleurrijke mozaïeken (gerecyclede tegels) verwerkt met allerlei prachtige details. Daardoor is zelfs het toiletbezoek een ware beleving!
Hét concept
De drie basisprincipes van het concept Earthship zijn:
- de bewoners zijn autonoom,
- er wordt duurzame technologie toegepast
- afgedankte bouwmaterialen gebruikt.
Een Earthship is een volledig zelfvoorzienend huis wat betreft water en energie. Het wordt gebouwd van afvalmaterialen zoals versleten autobanden, blikjes, flessen en afgedankte bouwmaterialen. De energie wordt opgewekt door zonnepanelen en/of windmolens. Door het opvangen van regenwater wordt voorzien in de waterbehoefte. Menselijke afvalstoffen worden op een speciale manier verwerkt, waardoor de aansluiting op een riool niet nodig is.
Gebruik afval om mee te bouwen
Geestelijk vader van het concept ‘earthship’ is de Amerikaan Mike Reynolds, een architect met een boodschap. Hij is van mening dat de moderne architectuur zich alleen maar focust op onbelangrijke zaken. De aarde is namelijk in verval aan het raken, de bergen afval worden hoger en hoger. Reynolds vond dat het tijd was voor verandering. In de jaren 70 van de twintigste eeuw vond Mike Reynolds eartships uit die van afval gebouwd werden. Het zou hem wereldwijde faam bezorgen als maker van duurzame architectuur.
In 1972 bouwde hij Thumb House, een huis gebouwd van bakstenen van geassembleerde blikjes. Met de bouw van dit huis werd de basis gelegd voor de earthships.
Earthship in de Nooterhof
In de Nooterhof kreeg het Earthship de bestemming als theehuis. Doordat er veel bezoekers kwamen, kon het theehuis niet geheel zelfvoorzienend zijn en ging een deel van de oorspronkelijke functie verloren. Er wordt wel energie opgewekt met zonnepanelen, maar het Earthship is ook aangesloten op het elektriciteitsnet en op de riolering. Zowel voor toiletten als keuken wordt nu leidingwater gebruikt.
Vanwege de bereikbaarheid is er een toegangsdeur aan de noordkant gemaakt. Dit is tegen de principes van een Earthship omdat dit een ‘warmtelek’ is.
Sinds 2 jaar wordt de helling van het Earthship met de zeis gemaaid. Tot de motormaaier zijn intrede deed was het gebruik van de zeis een ambacht en kwestie van menskracht. Maaien met de zeis heeft veel voordelen omdat de omgeving minder verstoring ondervindt. Je hebt geen brandstof of andere vormen van energie nodig, geen uitstoot of vervuiling, geen kabaal, de grond wordt minder beschadigd en kleine zoogdieren, amfibiën en insecten hebben grotere kans op overleving. Met de zeis heb je meer feeling met de natuur omdat je beter kan horen en zien wat je doet.
De helling wordt extensief beheerd op basis van 2x maaien (zeisen) per jaar. Het maaisel blijft een paar dagen liggen zodat dieren nog kunnen vluchten. Het zaad van bloemen (en grassen) kan op de grond kan vallen en als voedsel dienen voor dieren of kan het volgende voorjaar ontkiemen. Het maaisel wordt afgevoerd waardoor de grond minder voedselrijk wordt. Pionierplanten (braam, grote brandnetel en grassen) krijgen daardoor minder kans om hard te groeien en o.a. beemdkroon, wilde geraniumsoorten, lathyrus, clematis, malvacea en kamperfolie kunnen zich beter ontwikkelen. Maaien is tevens nodig om te voorkomen dat er bomen op de helling gaan groeien en het dak kunnen beschadigen.
Earthship bouwen?
De achterwand bestaat uit gebruikte tractor- en autobanden. Deze banden worden gevuld met zand. Dit zand wordt vervolgens aangestampt. Hierdoor ontstaat er een stevige massa. Op de eerste laag banden worden de volgende lagen banden opgestapeld. De ruimtes tussen de banden worden opgevuld met leem. In deze leem worden voor extra stevigheid gebruikte blikjes of glasscherven gedrukt. Nadat de banden zijn gelegd worden de dwarsbalken voor het dak aangebracht. Nu kan ook de plantenbak met de schuingeplaatste glazen voorgevel gemaakt worden. Die glazen voorgevel is namelijk een belangrijk element van een earthship.
De voorgevel zorgt voor het ideale klimaat voor de planten die het afvalwater moeten zuiveren. Het zonlicht wat door deze wand valt moet het huis verwarmen. De hellingshoek van de ramen is afhankelijk van de zonnestand op de plek waar het earthship gebouwd wordt. Hoe schuiner de glazen wand, hoe dieper het zonlicht door kan dringen in het gebouw. Hoe dichter naar de aardpolen, des te schuiner de ramen.
Aan de binnenkant wordt de muur van autobanden afgewerkt met verschillende lagen leem. De niet dragende muren worden gemaakt van blikjes en mortel. Na iedere laag mortel worden er weer blikjes aangebracht. De kant van de klipjes wordt zo veel mogelijk naar de buitenkant gericht. De klipjes zorgen dat de mortel beter hecht. Binnenmuren met flessen worden op dezelfde manier gemaakt. Deze muren worden meestal niet verder afgewerkt. De flessen laten een mooi diffuus licht door. Het dak wordt bekleed met speciale folie.
De noordkant wordt met aarde bedekt. Deze aarde houdt samen met de bandenmuur de warmte lang vast of werkt juist verkoelend in de zomer. In de voorgevel en hoog boven in de vertrekken zijn openingen aangebracht die geopend of juist gesloten kunnen worden voor de ventilatie van de vertrekken.
Het regenwater wordt opgevangen en gefilterd. Het afvalwater wordt opgeslagen in een tank en vervolgens gezuiverd door planten in een plantenbak op het zuiden.
Aardehuizen Olst
In Olst is een ecowijk met aardehuizen gebouwd. Deze huizen zijn geïnspireerd op de earthships. Van een aantal huizen in Olst is de achterwand van strobalen gemaakt. Ze zijn door de bewoners en vrijwilligers gebouwd. Er worden rondleidingen gegeven. Voor meer informatie zie www.aardehuis.nl